Dudouet L. (2022)
Digitised fertility: The use of fertility awareness apps as a form of contraception in the United Kingdom
GEdigitaliseerde vruchtbaarheid: Gebruik van vruchtbaarheidsapps als een vorm van contraceptie in het Verenigd Koninkrijk
Medicina
De auteur van dit artikel onderzocht de motivaties voor het gebruik van apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn als een vorm van anticonceptie door middel van semi-gestructureerde kwalitatieve interviews met vrouwen in het Verenigd Koninkrijk die dergelijke apps hadden gebruikt en niet actief probeerden zwanger te worden. Gezien de recente ontwikkeling van apps die kunnen worden gebruikt voor zwangerschapspreventie en zorgen over de effectiviteit van gezinsplanning, is er zeer weinig kwalitatief onderzoek over dit onderwerp. De bevindingen laten zien dat het gebruik van deze technologie complex is en het belangrijk is om gebruikers correct te benaderen.
De laatste jaren is er een wildgroei aan digitale apparaten en apps die de seksuele en reproductieve gezondheid van individuen volgen. Veel vruchtbaarheidsgerelateerde apps maken gebruik van op vruchtbaarheidsbewustzijn gebaseerde methoden (FAM’s) die afhankelijk zijn van de basale lichaamstemperatuur van de gebruiker en vruchtbaarheidsalgoritmen gebruiken om te voorspellen of er een kans op zwangerschap bestaat. Er zijn nu tientallen van dergelijke apps, waaronder Ovia, Glow, Kindara en Natural Cycles, waarbij gebruikers hun basale lichaamstemperatuur moeten volgen om een temperatuurverandering te bevestigen, die een ovulatie signaleert. De menstruatiecyclus wordt dan op een kleurgecodeerde manier weergegeven, waarbij ‘rode’ dagen aangeven wanneer de gebruiker zich in de vruchtbare periode bevindt en zwanger zou kunnen worden, en ‘groene’ dagen aangeven wanneer personen veilig onbeschermde seks kunnen hebben zonder angst voor zwangerschap. Hoewel kennis van lichamelijke veranderingen tijdens de vruchtbare periode niet nieuw is, heeft de ontwikkeling van mobiele apps die de detectie van ovulatie vergemakkelijken, een markt gecreëerd voor gedigitaliseerde gezinsplanningsmethoden. In dit artikel gaat het niet over de betrouwbaarheid van deze apps, maar om de motivaties van de gebruikers te leren kennen via diepte-interviews.
Geïnterviewden waren van mening dat in tegenstelling tot hormonale anticonceptie die vrouwen aanmoedigt om vruchtbaarheid te negeren totdat ze besluiten kinderen te krijgen, het gebruik van apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn om zwangerschap te voorkomen, zorgde voor een beter begrip van hun lichaam en bewustzijn van hun vruchtbaarheid. De vier belangrijkste motivaties die ten grondslag lagen aan de beslissing om een app voor vruchtbaarheidsbewustzijn te gebruiken voor anticonceptiedoeleinden waren: een niet-hormonaal alternatief willen, ‘in tune’ zijn met je lichaam, bewust zijn van de levensfase waarin je je bevindt en partnerbetrokkenheid.
Deze vrouwen hadden het gevoel dat ze weinig ‘keuze’ hadden bij het nemen van de orale anticonceptiepil, aangezien deze wordt gepositioneerd als de enige aanvaardbare optie die minimale inspanning vereist. Zo versterken anticonceptiegebruikers neoliberale idealen van reproductieve verantwoordelijkheid die de nadruk leggen op individuele controle en macht.
Evenzo heeft onderzoek naar de gedachten en ervaringen van vrouwen met betrekking tot langwerkende omkeerbare anticonceptie, zoals spiraaltjes (IUD’s), aangetoond dat deze zich zorgen maken over de risico’s en het moeten vertrouwen op een arts voor het inbrengen en verwijderen. Terwijl sommige vrouwen de langdurige, ‘onzichtbare’ aard van spiraaltjes als aantrekkelijk beschouwen, beschouwen anderen dit als angstaanjagend omdat het de individuele controle beperkt.
Sommige vrouwen zien apps niet zozeer als een mogelijkheid om een beter begrip van hun lichaam te krijgen, maar veeleer als een verdere medicalisering van het vrouwenlichaam door de gedigitaliseerde politieke economie van het delen van gegevens om de potentiële vruchtbaarheid van vrouwen te benutten.
De meest gebruikte app in deze studie was Natural Cycles. Drie geïnterviewden gebruikten de app Kindara, gevolgd door Glow, Clue en Flow, die allemaal door slechts één deelneemster werden gebruikt. Eén geïnterviewde gebruikte geen app om de ovulatie bij te houden, maar vertrouwde eerder op pen- en papiergrafieken, hoewel ze van plan was een app voor vruchtbaarheidsbewustzijn te gaan gebruiken.
Meer informatie over methoden voor vruchtbaarheidsbewustzijn werd gezien als een openbaring en een alternatief voor hormonale anticonceptie en de negatieve bijwerkingen die ermee gepaard gaan.
Een andere motivatie om apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn te gebruiken om zwangerschap te voorkomen, was dat gebruikers hierdoor beter op hun lichaam konden afstemmen. Deze intentie werd vaak besproken in relatie tot noties van zelfbekrachtiging. Vruchtbaarheidsbewustzijn zorgde er ook voor dat een van de respondenten zich meer in harmonie voelde met de natuur, aangezien ze haar vruchtbare en niet-vruchtbare tijden observeerde en daarmee aan de slag ging om zwangerschap te voorkomen in plaats van haar cyclus op een of andere hormonale manier te veranderen. Apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn kwamen zo naar voren als een hulpmiddel, omdat het leren over hun cyclus en wanneer de eisprong plaatsvond, vrouwen in staat stelde kennis over hun eigen lichaam te ontsluiten
Herkenning van de levensfase waarin ze zich bevonden, was een volgende motivatie. Een respondente bracht de groeiende angst die gepaard gaat met leeftijdsgebonden onvruchtbaarheid in verband met de metafoor van de “tikkende klok”. Door haar ovulatie te volgen, begon ze veranderingen in haar cycli op te merken en zag ze hoe haar vruchtbaarheid kan worden beïnvloed.
Hoewel alle geïnterviewde vrouwen zwangerschap vermeden, waren ze zich ervan bewust dat vruchtbaarheidsbewustzijnsmethoden als minder effectief werden beschouwd, en veel geïnterviewden waren van mening dat ze dat risico in een eerder stadium van hun leven niet zouden hebben willen nemen. Maar door het gebruik van de apps konden hun partners meer betrokken worden bij de besluitvorming over gezinsplanning, aangezien beide partners de app op hun telefoon konden hebben en sommige apps zelfs speciaal voor mannelijke partners waren ontworpen om bijvoorbeeld de vrouw eraan te herinneren haar temperatuur op te nemen. Zo verlichtte de betrokkenheid van de partner een deel van de eenzijdige anticonceptielast die op de vrouw werd gelegd. Kennis van de onvruchtbare dagen was voor veel vrouwen een alternatief voor een algemene afkeer van condooms, omdat ze als onpraktisch werden ervaren en seksueel genot in de weg stonden.
De geïnterviewde vrouwen uitten ook bedenkingen bij het gebruik van een app voor vruchtbaarheidsbewustzijn. De twee belangrijkste spanningen die werden geïdentificeerd, waren het willen van een app die meer controle bood en tegelijkertijd gemakkelijk en handig was, evenals moeilijkheden bij het hebben van risicovol seksueel gedrag op een manier die verantwoordelijk aanvoelde.
Een beschreven spanning was het feit dat het gebruik van een app voor zwangerschapspreventie onhandig kan zijn, en een vaste levensstijl en gebruik van bescherming tijdens hun vruchtbare fase vereist. Dit ongemak moest worden afgewogen tegen het verlangen naar een anticonceptiemiddel waarmee vrouwen het gevoel hadden de controle te hebben. De tweede spanning draaide om het beheersen van risico’s en verantwoord handelen, aangezien gebruikers risicovolle dagen moesten onderhandelen en dienovereenkomstig moesten handelen als ze zwangerschap wilden voorkomen.
Een andere spanning was het belang van de controle tegenover het gebruiksgemak. In tegenstelling tot hormonale anticonceptie hangt een app af van de feilbaarheid van de vrouw zelf, en zo wordt de app ook heel feilbaar, althans in de ogen van een respondente. Bij de meeste apps moeten gebruikers dagelijks hun temperatuur invoeren naast andere lichamelijke symptomen, zoals veranderingen in het baarmoederhalsslijm, wat door sommige vrouwen als veeleisender werd ervaren dan andere, langer werkende vormen van anticonceptie.
Ook wilde men wel een handige manier hebben om de vruchtbare periode te volgen, maar niet dat een bedrijf profiteert van de individuele voortplantingsgegevens.
Tenslotte was er de omgang met het risico en de verantwoordelijkheid voor een ongeplande zwangerschap. Terwijl veel geïnterviewden zeiden dat ze actief probeerden een zwangerschap te vermijden en daarom ervoor kozen om minder risico’s te nemen, waren anderen veel ambivalenter. Door alle interviews heen kwam een steeds vager wordende grens tussen proberen zwanger te worden en het vermijden van zwangerschap naar voren, wat weerspiegelde hoe verantwoordelijke koppels hun eigen seksuele praktijken beschouwden. Duidelijk was dat dialoog nu wel veel belangrijker werd en gezinsplanning waarschijnlijk meer gesprekken en meer nadenken vereist.
Het idee dat moederschap en zwangerschap vaste categorieën zijn in het leven van een individu, dat er geplande en ongeplande zwangerschappen zijn, werd hier gedeconstrueerd, aangezien de deelnemers vaak onzekere en ambivalente gevoelens hadden rond conceptie. Dit verzet zich tegen het idee dat reproductieve besluitvorming rationeel berekend is en eerder wordt gezien als een complex proces dat in de loop van de tijd verschuift.
Velen hadden niet de verantwoordelijkheid verwacht die het gebruik van een vruchtbaarheidsbewustzijnsmethode met zich meebracht, wat onverenigbaar zou kunnen zijn met een stressvolle levensstijl. In veel gevallen zorgde het gebruik van een app voor extra dagelijkse arbeid voor vrouwen. Bovendien vereist vruchtbaarheidsbewustzijn, in tegenstelling tot hormonale anticonceptie, waardoor individuen altijd onbeschermde seks kunnen hebben zonder het risico van zwangerschap, het veranderen van iemands seksuele gedrag in de vruchtbare periode.
Er was echter een zekere verwachting dat apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn een ‘magische oplossing’ zouden zijn voor alle anticonceptieproblemen, wat vaak niet het geval was.
De auteur besluit dat er meer kwalitatieve aandacht moet worden besteed aan apps waarmee individuen hun vruchtbaarheid kunnen volgen, aangezien ze nauw verweven zijn in complexe besluitvormingsprocessen voor anticonceptie die verder gaan dan effectieve zwangerschapspreventie. Het is volgens de auteur absoluut noodzakelijk om te begrijpen wat vrouwen in de reproductieve leeftijd motiveert om apps voor vruchtbaarheidsbewustzijn te gebruiken als een vorm van anticonceptie, en hoe deze een rol spelen bij het begrijpen van wat geschikte en versterkende anticonceptiekeuzes zijn.
Commentaar
Van bij de opkomst van de talrijke vruchtbaarheidsapps was duidelijk dat hier een markt voor gevonden werd. De meeste apps zijn louter kalenderberekeningen, een aantal verwerken ook de temperatuur, maar lossen niet de verwachtingen van de vrouwen in wat betreft de betrouwbaarheid. In deze context is deze studie wel interessant, omdat de geïnterviewde vrouwen desondanks voor dergelijke apps kozen en dus voldoende gemotiveerd waren.
We herkennen in de verschillende antwoorden van de respondenten in feite dezelfde motivaties en beperkingen die we bij Sensiplan vinden. Kiezen voor een gezond alternatief, in harmonie met het eigen lichaam, bewust van de levensfase waarin men zich bevindt en dialoog met de partner zijn ook de pluspunten van Sensiplan. Dat je zelf verantwoordelijk bent als paar voor de eigen keuze is een bewustzijn dat we decennialang verleerd hebben. Tenslotte is het opmerkelijk dat het onderscheid tussen gepland en ongepland bij de vrouwen in deze studie wegdeemstert, zoals dat in feite de hele mensheid was, tot de opkomst van de pil. Men wordt zich opnieuw bewust dat het leven is zoals het is, niet rationeel te vatten, zeker niet als het gaat om seksualiteitsbeleving. Het verschil is dat dankzij deze apps dit bewustzijn terugkeert. We kunnen alleen aandringen op de combinatie met degelijke Sensiplan-consultaties om de gebruikers ervan tijdig hiervoor wakker te maken.
2008
