Raith-Paula (2020)
Elisabeth Raith-Paula, Petra Frank-Herrmann
Natürliche Familienplanung heute. Modernes Zykluswissen für Beratung und Anwendung
Natuurlijke gezinsplanning vandaag. Moderne cycluskennis voor consultatie en toepassing
Onlangs verscheen de zesde uitgave van de oorspronkelijke doctorale dissertatie van Elisabeth Raith-Paula en Petra Frank-Herrmann. Sinds de allereerste uitgave in 1985 is de kennis rond de natuurlijke cyclus en gezinsplanning enorm toegenomen. Van 8 hoofdstukken toen is dit boek gegroeid naar 17 hoofdstukken met 280 bladzijden. Ik zal in dit en de volgende nummers van ’t Periodiekje telkens een aspect van het boek bespreken, zodat de lezer een goed beeld krijgt van de huidige kennis over moderne natuurlijke gezinsplanning (NFP).
NFP (‘Natural Family Planning’ of ‘Fertility Awareness Based Methods’) is sinds de jaren 60 enorm ontwikkeld, maar deze ontwikkeling is in de schaduw gebleven van de zgn. contraceptie-revolutie. De zoektocht naar een methode die vrij van bijwerkingen is, heeft het onderzoek naar NFP sterk gestimuleerd. Intussen is de betrouwbaarheid van de methode (hier sensiplan®, want dat is de uitgangsbasis van de auteurs) evidence based aangetoond en worden nieuwe domeinen aangeboord zoals kinderwens en cyclusmonitoring in verschillende levensfasen. Ook heeft NFP ertoe bijgedragen dat vrouwen hun lichaam en wat samenhangt met hun vruchtbaarheid beter kunnen leren kennen.
De historische ontwikkeling van natuurlijke gezinsplanning vindt de lezer samengevat terug op de website sensiplan.be. De auteurs stellen hier enkel vast dat we met de nieuwe kalenderapps jammer genoeg terugkeren naar “het stenen tijdperk”de tijd van onze overgrootmoeders en het ‘tellen van de dagen’.
In het hoofdstuk over de fysiologische basis van NFP vindt de lezer uitgebreide informatie die de huidige kennis van de wetenschap in detail weergeeft. De hormonale kringloop wordt grondig uitgelegd met de nodige schema’s, maar ook vind je er een helder schema van het aantal eicellen in de eierstok naargelang van de leeftijd van de vrouw (van vóór de geboorte). Verder wordt de nodige aandacht besteed aan de perifere werkingen van oestrogeen en progesteron, de vruchtbare fase, de gemeenschappelijke vruchtbaarheid van man en vrouw, de cervix en het cervixslijm en de basale lichaamstemperatuur.
Het daaropvolgende hoofdstuk geeft de ontwikkeling weer van de methode sensiplan® met een wetenschappelijke verantwoording van alle observaties en regels, zodat echt inzichtelijk wordt waarom je bepaalde handelingen stelt of bepaalde regels toepast. Met name Sensiplan-consulenten vinden hier wellicht een antwoord op de meest onwaarschijnlijke vragen waarmee ze soms worden geconfronteerd. Als het antwoord hier niet te vinden is, betekent dat waarschijnlijk dat de wetenschap dat antwoord ook nog niet gevonden heeft.
In het vijfde hoofdstuk bespreken de auteurs het cyclusgebeuren na het stoppen van hormonale contraceptie en in de borstvoedingsperiode. Eind jaren ’70 wees een eerste studie al op een vertraging van concepties van 30 maanden na pilgebruik. De meeste latere studies bevestigden dit feit. Met de sympto-thermale methode kon men heel concreet zien wat er met de cyclus gebeurt. En inderdaad had de helft van de vrouwen na het stoppen van hormonale contraceptie cyclusproblemen, die echter ook spontaan oplosten. Daarom wordt aanbevolen om 6 maanden te wachten alvorens verder onderzoek op te starten.
Ook na een bevalling moet de cyclus weer op gang komen. Borstvoeding is daarbij een regulerende factor die de ovulatie kan uitstellen. Hiervoor gelden dan specifieke methoderegels in afwachting van de eerste ovulatie en de overstap naar de gewone regels. Een derde van de vrouwen gebruikt in die periode ook een barrièremethode.
Hoofdstuk zes bespreekt een vijftiental concrete cyclussituaties, waardoor dit boek ook een heel praktische waarde heeft voor de (para-)medici die deze wetenschappelijke publicatie in huis halen.
Voor wie enkel gelooft in harde bewijsbare feiten, biedt het zevende hoofdstuk een schat aan informatie. Hoe correleren de vruchtbaarheidstekenen met de ovulatie? De door de methode bepaalde ovulatiedag wordt vergeleken met de objectiveerbare tekenen via echografie en hormoonanalyse, rijkelijk geïllustreerd met concrete cycluskaarten.
Het volgende hoofdstuk bespreekt en vergelijkt een aantal natuurlijke methoden. Hier vindt de lezer meer informatie en een degelijke discussie over de ovulatiemethode van dr. Billings, de Creightonmethode (Fertility Care) die een afleiding is van de ovulatiemethode. Verder wordt de temperatuurmethode van Döring besproken en nog drie andere sympto-thermale methoden.
Hoofdstuk negen behandelt verschillende cyclusvormen in het leven van een vrouw. Een aantal misvattingen – waar Sensiplan-gebruikers zich bewust van zijn – worden rechtgezet, zoals de cyclus van 28 dagen met een vaste luteale fase. Aan de hand van literatuur wordt inzicht gegeven in de evolutie van de cyclus in een vrouwenleven. Ook afwijkende cyclusvormen – we komen ze allemaal wel eens tegen – worden uitgelegd. Wat in het boek Natuurlijk & zeker kort wordt besproken, krijgt hier degelijke bibliografische ondersteuning.
Natuurlijke gezinsplanning is meer dan een methode, ze is ook een betrouwbaar en goedkoop middel voor diagnostiek. Zuiver fysiologisch bevestigt een bifasische cyclus het fertiele karakter van de cyclus, waarbij de aanwezigheid van cervixslijm wijst op oestrogenenactiviteit, het vruchtbare of fertiele venster kan worden vastgesteld en een verlengde hoge temperatuurfase een zwangerschap kan bevestigen. Daarnaast kan een verlengde folliculaire fase wijzen op mogelijk gestoorde follikelrijping en zelfs oligomenorroe. De gekende symptomen van frequente verkorte luteale fase of een monofasische cyclus wijzen op pathologie. Indien nodig kan een meer doorgedreven medische diagnostiek of behandeling dankzij het vruchtbaarheidsbewustzijn van de vrouw ook beter getimed worden, zodat onderzoek of behandeling efficiënter kan verlopen.
In het volgende hoofdstuk wordt dit inzicht verder uitgewerkt voor de specifieke kinderwenssituatie met aandacht voor subfertiliteit.
Het twaalfde hoofdstuk wijdt de nodige aandacht aan de betrouwbaarheid en aanvaardbaarheid van natuurlijke gezinsplanning. Begrippen als ‘Pearl-index’, ‘Life Table’ volgens Kaplan-Meier, ‘perfect en typical use’ worden uitgelegd. Ook psychologische aspecten worden besproken en verschillende studies over de verschillende natuurlijke methoden worden besproken.
De hoofdstukken 13 en 14 behandelen de hedendaagse benadering van natuurlijke gezinsplanning met het online-aanbod dat net nu in coronatijden in een hogere versnelling geraakt, en daarnaast alle mogelijke apps en meetsystemen. Dat laatste maakt van hoofdstuk 14 een uitgebreid hoofdstuk, waarin zowel apps als moderne technologieën met computerthermometers en hormonenkits worden geanalyseerd. Dit hoofdstuk bevat ook talrijke tips voor wie specifieke toestellen zou willen ontwikkelen, want in de loop der jaren zijn veel ideeën gelanceerd, maar veel ervan werden niet concreet uitgewerkt.
De laatste hoofdstukken zijn eerder kort. Een hoofdstukje over de mythe van de geslachtsbepaling door gerichte gemeenschap. Het voorlaatste hoofdstuk gaat over natuurlijke gezinsplanning in ontwikkelingslanden, waarbij de aanvaarding door de lokale bevolking centraal staat. Natuurlijke methoden vinden daar een betere weg, omdat ze in tegenstelling tot de klassieke contraceptiva de kinderwens niet in het gedrang brengen en tegelijk toch een antwoord kunnen bieden op het probleem van de bevolkingsexplosie. Een tabel geeft een overzicht van de bestaande aangepaste methodes voor ontwikkelingslanden, waar de betrouwbaarheid vanwege de mentaliteit een minder strikte norm is dan in onze westerse landen.
Het laatste hoofdstuk bespreekt de mogelijkheden van natuurlijke methoden om reeds op jonge leeftijd vruchtbaarheids- en lichaamsbewustzijn op te wekken. Hierin wordt de nodige aandacht besteed aan het MFM-programma dat ontwikkeld werd door Elisabeth Raith-Paula, een van de auteurs van het boek. Ongetwijfeld is dit de aanzet voor een verdere toekomst van methodes van natuurlijke gezinsplanning als basis voor geëmancipeerde vrouwen (en mannen), die zich bewust zijn van hun vruchtbaarheid en verantwoordelijkheid ervoor.